.png)
Pierwsza pomoc przy ataku padaczkowym – jak reagować, gdy liczy się każda sekunda
Padaczka to jedna z najstarszych i najczęściej występujących chorób neurologicznych na świecie. Choć dotyczy milionów osób, wciąż budzi lęk i niepewność wśród świadków napadu. Tymczasem udzielenie pierwszej pomocy osobie z atakiem padaczkowym nie wymaga ani specjalistycznego sprzętu, ani wykształcenia medycznego -wystarczy spokój, wiedza i kilka prostych zasad.
Czym jest padaczka?
Padaczka (epilepsja) to przewlekła choroba układu nerwowego, w której dochodzi do zaburzeń elektrycznej aktywności mózgu. Te „iskry w układzie nerwowym” powodują gwałtowne, niekontrolowane skurcze mięśni, utratę przytomności lub chwilowe „zawieszenia” świadomości.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na padaczkę choruje około 50 milionów ludzi na całym świecie, co czyni ją jedną z najczęstszych chorób neurologicznych. W Polsce szacuje się, że cierpi na nią ponad 300 tysięcy osób.
Dlaczego dochodzi do napadów padaczkowych?
Napady padaczkowe to wynik nieprawidłowych, zsynchronizowanych wyładowań bioelektrycznych w neuronach. Ich przyczyny mogą być różne:
-
urazy głowy, udary, nowotwory mózgu,
-
infekcje ośrodkowego układu nerwowego,
-
wady rozwojowe mózgu,
-
zaburzenia metaboliczne lub hormonalne,
-
a także predyspozycje genetyczne.
Nie każdy napad drgawkowy oznacza padaczkę – może on być skutkiem gorączki (np. u dzieci), odwodnienia, nadużycia alkoholu czy spadku poziomu cukru. Padaczkę rozpoznaje się dopiero po co najmniej dwóch niesprowokowanych napadach, występujących w odstępie powyżej 24 godzin (wg Polskiego Towarzystwa Epileptologii).
Jak rozpoznać napad padaczkowy?
Nie każdy napad wygląda tak samo. W medycynie wyróżnia się wiele typów napadów, ale najczęściej spotykane to:
Napad petit mal (mały napad)
Osoba zastyga w bezruchu, wpatruje się w jeden punkt, nie reaguje na bodźce. Może drżeć powieka lub palec. Trwa to kilka–kilkanaście sekund, po czym chory wraca do pełnej świadomości, często nie pamiętając o epizodzie.
Ten typ napadów często występuje u dzieci i może być mylony z „zamyśleniem” lub brakiem koncentracji.
Napad grand mal (duży napad, toniczno-kloniczny)
To najbardziej dramatyczna postać padaczki. Zazwyczaj zaczyna się nagłą utratą przytomności, po której ciało napina się (faza toniczna), a następnie pojawiają się rytmiczne drgawki całego ciała (faza kloniczna).
Często towarzyszy temu szczękościsk, ślinotok, sinienie ust, a nawet bezwiedne oddanie moczu. Po ustaniu napadu osoba jest zdezorientowana, zmęczona, może zasnąć.
Pierwsza pomoc przy napadzie padaczkowym - krok po kroku
Widok napadu padaczkowego może budzić niepokój, ale kluczowe jest zachowanie spokoju i świadomość, że w większości przypadków atak ustępuje samoistnie w ciągu 1–3 minut.
Twoja rola to ochrona chorego przed urazem i utrzymanie drożności dróg oddechowych.
1. Zadbaj o bezpieczeństwo
-
Usuń z otoczenia ostre lub twarde przedmioty (np. krzesła, szkło, narzędzia).
-
Jeśli to możliwe, podłóż pod głowę chorego coś miękkiego – bluzę, kurtkę, złożony szalik.
-
Poluzuj ubranie wokół szyi, aby ułatwić oddychanie.
-
Zatrzymaj ruch uliczny, jeśli napad zdarzył się na drodze.
2. Nie wkładaj niczego do ust chorego
To jeden z najczęstszych mitów. Osoba podczas napadu nie połknie języka. Próba otwierania szczęk lub wkładania czegokolwiek (np. łyżki, długopisu, palców) może skończyć się złamaniem zębów, skaleczeniem lub zadławieniem.
3. Nie powstrzymuj drgawek
Nie przytrzymuj rąk ani nóg chorego. Skurcze mięśni są bardzo silne, a ich blokowanie może prowadzić do zwichnięć lub złamań. Zamiast tego – asekuruj głowę i pilnuj, by nie uderzała o podłoże.
4. Kontroluj czas trwania napadu
Zobacz na zegarek. To bardzo ważne – jeśli drgawki trwają ponad 5 minut, albo pojawiają się kolejne napady bez odzyskania przytomności, może to oznaczać stan padaczkowy (status epilepticus) — stan bezpośredniego zagrożenia życia.
W takiej sytuacji natychmiast wezwij pogotowie (112 lub 999).
5. Po ustaniu napadu
-
Upewnij się, że chory oddycha.
-
Ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej, by ślina lub wymiociny nie dostały się do dróg oddechowych.
-
Pozostań przy nim, aż odzyska pełną świadomość.
-
Nie dawaj mu wody, leków ani jedzenia.
-
Zachowaj spokój – po napadzie chory może być zdezorientowany, a nawet przestraszony.
Kiedy wezwać pogotowie ratunkowe?
Nie każdy napad wymaga hospitalizacji. Jeśli osoba ma rozpoznaną padaczkę i napad przebiega typowo, zazwyczaj nie ma potrzeby dzwonić po pomoc.
Zespół ratownictwa medycznego należy wezwać, gdy:
-
napad trwa ponad 5 minut,
-
po napadzie chory nie odzyskuje przytomności,
-
następuje drugi napad tuż po pierwszym,
-
to pierwszy napad w życiu tej osoby,
-
chory doznał urazu głowy, złamania lub skaleczenia,
-
napad wystąpił u kobiety w ciąży lub dziecka,
-
napad miał miejsce w wodzie.
Czego absolutnie nie robić podczas napadu padaczkowego
❌ Nie próbuj „obudzić” chorego ani polewać wodą.
❌ Nie dawaj leków ani płynów.
❌ Nie wkładaj nic do ust.
❌ Nie unieruchamiaj siłą kończyn.
❌ Nie zostawiaj chorego samego po napadzie.
Po napadzie - jak pomóc choremu dojść do siebie
Okres po napadzie to tzw. faza ponapadowa. Chory może być zdezorientowany, senny, mieć ból głowy lub mięśni. Mów spokojnie, krótko i jasno – powiedz, że miał napad, że jest bezpieczny i że pomoc (jeśli potrzebna) jest już w drodze. Jeśli się zranił – opatrz drobne rany lub wezwij pomoc medyczną.
Mitologia padaczki - obalamy mity
Padaczka przez wieki obrosła w mity. W starożytności uważano ją za „boską chorobę”, a jeszcze kilkadziesiąt lat temu – za schorzenie psychiczne. Dziś wiemy, że to zaburzenie neurologiczne, które może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy stylu życia.
Fakty:
-
Osoba z padaczką może pracować, uprawiać sport i prowadzić aktywne życie (z pewnymi ograniczeniami).
-
Napad nie oznacza utraty inteligencji ani świadomości społecznej.
-
W 70% przypadków padaczkę można skutecznie kontrolować lekami (wg WHO i CDC).
Jak zapobiegać napadom?
U osób z rozpoznaną padaczką ważne jest unikanie czynników wyzwalających:
-
niedoboru snu,
-
stresu i przemęczenia,
-
alkoholu i migających świateł (np. stroboskopów),
-
pominięcia dawki leku.
Regularne przyjmowanie leków, kontrolne wizyty u neurologa i zdrowy styl życia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko napadów.
Podsumowanie
Pierwsza pomoc przy ataku padaczkowym to przede wszystkim spokój, ochrona i obecność.
Nie trzeba być lekarzem, by pomóc – wystarczy wiedzieć, co nie robić, a co zrobić. W ciągu zaledwie kilku minut można uratować komuś zdrowie, a czasem nawet życie. Edukacja w tym zakresie to najlepsze narzędzie, jakie mamy – bo pierwsza pomoc naprawdę ma moc.
Źródła:
-
World Health Organization (WHO). Epilepsy: Key Facts, 2023.
-
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Epilepsy Fast Facts, 2022.
-
Polskie Towarzystwo Epileptologii – Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne, 2021.
-
PubMed: Seizure First Aid and Safety Guidelines, 2020.
-
NHS UK. First Aid for Seizures, 2023.
-
Epilepsy Foundation (USA). Seizure First Aid Training Manual, 2024.
-
Walas D. (2022). „Jak udzielić pierwszej pomocy przy napadzie drgawek?”, materiały szkoleniowe EMS.
-
Bekier M. (2023). „Padaczka – fakty i mity”, GdziePoLek.pl.