.png)
Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z cukrzycą?
Cukrzyca to jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie żyje ponad 530 milionów osób z cukrzycą, a liczba ta stale rośnie. Choć codzienne życie z tą chorobą jest możliwe dzięki leczeniu i samokontroli, w niektórych sytuacjach może dojść do nagłego zagrożenia życia. Wtedy liczą się sekundy – a wiedza o tym, jak udzielić pierwszej pomocy osobie chorej na cukrzycę, może uratować jej zdrowie, a nawet życie.
Cukrzyca w skrócie – co dzieje się w organizmie
Cukrzyca to zaburzenie, w którym organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub nie potrafi jej prawidłowo wykorzystać. Insulina jest hormonem, który umożliwia komórkom pobieranie glukozy z krwi. Gdy ten mechanizm nie działa, poziom cukru (glukozy) we krwi wzrasta, prowadząc do poważnych powikłań, takich jak uszkodzenie naczyń krwionośnych, nerek, oczu czy serca.
Ale równie groźna, choć często niedoceniana, jest sytuacja odwrotna – hipoglikemia, czyli nagły spadek cukru we krwi. To właśnie ona najczęściej wymaga natychmiastowej interwencji.
Hipoglikemia – kiedy cukru jest za mało
Hipoglikemia (niedocukrzenie) występuje wtedy, gdy poziom glukozy we krwi spada poniżej 70 mg/dl. Najczęściej dotyczy osób z cukrzycą, szczególnie leczonych insuliną, ale może wystąpić także u osób bez cukrzycy – np. po dużym wysiłku fizycznym lub po spożyciu alkoholu.
Przyczyny hipoglikemii:
-
zbyt duża dawka insuliny lub leków przeciwcukrzycowych,
-
pominięcie posiłku,
-
intensywny wysiłek fizyczny,
-
stres lub silne emocje,
-
spożycie alkoholu na czczo.
Objawy hipoglikemii – jak ją rozpoznać
Organizm bardzo szybko sygnalizuje, że „brakuje paliwa”. Do najczęstszych objawów należą:
-
drżenie rąk i mięśni,
-
przyspieszone bicie serca,
-
bladość i zimne poty,
-
nagły głód,
-
niepokój, drażliwość lub dezorientacja,
-
zaburzenia mowy i koordynacji,
-
zawroty głowy i zaburzenia widzenia.
W cięższych przypadkach pojawia się utrata przytomności lub drgawki – to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Warto pamiętać, że osoba z hipoglikemią może wyglądać na pijaną lub odurzoną narkotykami, dlatego tak ważna jest reakcja otoczenia. Jak podkreślają eksperci z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego – „lepiej niepotrzebnie podać cukier niż zignorować objawy”.
Pierwsza pomoc krok po kroku przy niedocukrzeniu
-
Sprawdź przytomność i zapytaj, czy osoba choruje na cukrzycę.
Wiele osób nosi bransoletki lub medaliki z informacją medyczną. W razie wątpliwości warto sprawdzić torbę lub kieszenie – często znajduje się tam glukometr lub insulina. -
Podaj coś słodkiego.
Jeśli osoba jest przytomna, podaj jej:-
150–200 ml soku owocowego,
-
łyżkę cukru rozpuszczoną w wodzie,
-
3–4 kostki glukozy lub łyżkę miodu.
Nie podawaj czekolady ani batonów – tłuszcz spowalnia wchłanianie cukru.
-
-
Odczekaj 15 minut i sprawdź stan chorego.
Jeśli objawy nie ustąpią, powtórz porcję cukru („zasada 15 na 15”). -
Jeśli chory jest nieprzytomny – nie podawaj niczego do ust!
Ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej, wezwij pogotowie (112) i – jeśli masz wiedzę oraz dostęp – podaj glukagon (lek w zastrzyku, który podnosi poziom cukru).
Glukagon – ratunek w sytuacji kryzysowej
Glukagon to hormon, który powoduje szybkie uwolnienie glukozy z wątroby. Każda osoba z cukrzycą leczona insuliną powinna mieć przy sobie zestaw do jego podania.
W nagłym przypadku:
-
Wstrzyknij rozpuszczony preparat domięśniowo lub podskórnie (najczęściej w udo).
-
Po podaniu ułóż chorego na boku – glukagon może wywołać wymioty.
-
Jeśli po 10–15 minutach osoba nie odzyska przytomności – ponownie zadzwoń po pogotowie.
Glukagon można przechowywać w temperaturze pokojowej do 25°C, przez ok. 18 miesięcy (zgodnie z ulotką). Warto, by bliscy diabetyka wiedzieli, gdzie się znajduje i jak go użyć.
Hiperglikemia – gdy cukru jest za dużo
Choć hipoglikemia stanowi większe zagrożenie natychmiastowe, również hiperglikemia (nadmiar cukru) wymaga czujności.
Objawy hiperglikemii:
-
silne pragnienie i suchość w ustach,
-
częste oddawanie moczu,
-
zmęczenie i senność,
-
utrata masy ciała,
-
zapach acetonu z ust.
Jeśli chory jest przytomny:
-
podaj wodę (odwodnienie to częsty problem),
-
nie podawaj nic słodkiego,
-
wezwij pomoc medyczną – może być konieczne podanie insuliny.
Hipoglikemia u dzieci – jak reagować?
Dzieci z cukrzycą, szczególnie typu 1, są narażone na nagłe wahania glukozy. Nauczyciele i opiekunowie powinni wiedzieć:
-
jak rozpoznać objawy (bladość, osłabienie, nagły płacz, senność),
-
jak szybko podać słodki napój,
-
kiedy zadzwonić po pogotowie.
W polskich szkołach coraz częściej brakuje pielęgniarek, dlatego edukacja nauczycieli i rówieśników ma kluczowe znaczenie.
Nowoczesne technologie w cukrzycy
Rozwój technologii znacznie zwiększył bezpieczeństwo osób z cukrzycą.
Wśród najważniejszych rozwiązań są:
-
systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) – alarmują, gdy cukier spada lub rośnie,
-
pompy insulinowe, które automatycznie dostosowują dawki,
-
glukometry z odczytem bez nakłucia – wygodne dla dzieci i seniorów.
Dzięki tym urządzeniom liczba przypadków ciężkiej hipoglikemii spada, jednak żadna technologia nie zastąpi wiedzy i czujności otoczenia.
Co każdy z nas powinien wiedzieć
Nie musisz być ratownikiem, by uratować komuś życie.
Jeśli zauważysz osobę, która:
-
dziwnie się zachowuje,
-
jest blada, spocona, mówi niewyraźnie,
-
wygląda na pijaną, ale nie czuć od niej alkoholu —
pomyśl o hipoglikemii.
Podaj coś słodkiego lub wezwij pogotowie.
To prosty gest, który może uratować życie.
Podsumowanie – wiedza, która daje bezpieczeństwo
Cukrzyca to choroba, z którą można żyć długo i dobrze – pod warunkiem, że zna się jej zasady.
W sytuacji nagłego spadku lub wzrostu poziomu cukru liczy się szybka reakcja otoczenia.
Znajomość podstaw pierwszej pomocy przy hipoglikemii to coś, co powinien wiedzieć każdy – podobnie jak sposób na wezwanie karetki. Bo czasem jedna szklanka soku lub jeden telefon na numer 112 może być różnicą między życiem a śmiercią.