.png)
Co robić, gdy ktoś wypił za dużo?
Zatrucie alkoholowe to nie tylko konsekwencja zbyt udanej imprezy. To poważny stan zagrożenia życia, w którym każda minuta ma znaczenie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), nadmierne spożycie alkoholu odpowiada rocznie za ponad 3 miliony zgonów na świecie, z czego część to przypadki ostrego zatrucia etanolem. W Polsce – jak wynika z badań Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – nawet co czwarty przypadek interwencji medycznej po spożyciu alkoholu dotyczy objawów wskazujących na zatrucie.
Wiedza o tym, jak udzielić pierwszej pomocy przy zatruciu alkoholowym, może uratować czyjeś życie. Oto wszystko, co warto wiedzieć – od rozpoznania objawów po właściwe działanie krok po kroku.
Czym jest zatrucie alkoholowe?
Zatrucie alkoholowe (z ang. alcohol poisoning) to stan, w którym stężenie alkoholu we krwi (BAC – blood alcohol concentration) osiąga poziom toksyczny dla organizmu. W efekcie dochodzi do zahamowania pracy ośrodkowego układu nerwowego, który odpowiada m.in. za oddychanie, tętno i temperaturę ciała.
Dla porównania:
lekkie upojenie alkoholowe występuje przy poziomie ok. 0,3–0,5‰,
powyżej 2,5–3,0‰ mogą pojawić się zaburzenia świadomości,
powyżej 4,0‰ to już dawka potencjalnie śmiertelna.
Nie istnieje „bezpieczna ilość” alkoholu. Tolerancja zależy od wieku, płci, masy ciała, stanu zdrowia, a nawet spożytego wcześniej posiłku. Wystarczy kilka kieliszków wypitych w krótkim czasie, by organizm nie nadążył z metabolizmem etanolu w wątrobie.
Objawy zatrucia alkoholowego – jak rozpoznać zagrożenie?
Rozpoznanie zatrucia alkoholowego wymaga czujności. Objawy mogą przypominać „zwykłe upicie”, ale ich nasilenie i dynamika są zupełnie inne.
Najczęstsze symptomy:
silne zawroty głowy i dezorientacja,
zaburzenia mowy (bełkot),
utrata równowagi i koordynacji,
nudności, wymioty, często niekontrolowane,
senność lub utrata przytomności,
nieregularny, spłycony oddech,
bladość lub sinienie skóry, zwłaszcza ust i paznokci,
obniżona temperatura ciała (hipotermia),
brak reakcji na bodźce, np. potrząśnięcie czy głośny dźwięk.
➡️ Jeśli osoba nie reaguje, ma zimną skórę i płytki oddech, nie próbuj jej „rozbudzić” kawą czy zimnym prysznicem – to może pogorszyć sytuację.
Różnica między upojeniem a zatruciem alkoholem
Upojenie alkoholowe to stan przejściowy, w którym działanie alkoholu ogranicza się głównie do zaburzeń nastroju, percepcji i koordynacji. Zatrucie to już zatrzymanie podstawowych funkcji życiowych – organizm przestaje radzić sobie z toksyną.
Objaw | Upojenie alkoholowe | Zatrucie alkoholowe |
|---|---|---|
Mowa | Bełkotliwa, ale logiczna | Brak reakcji, brak kontaktu |
Równowaga | Chwiejność | Brak kontroli nad ciałem |
Temperatura | Normalna lub lekko podwyższona | Wyraźnie obniżona |
Oddech | Spowolniony | Nieregularny lub zatrzymany |
Przytomność | Zachowana | Utrata przytomności |
Pierwsza pomoc przy zatruciu alkoholowym – krok po kroku
W przypadku podejrzenia zatrucia nie czekaj, aż „przejdzie samo”. Alkohol działa szybko, a jego toksyczne skutki – jeszcze szybciej.
1. Oceń sytuację i wezwij pomoc
Zadzwoń pod 112 (lub 999) i poinformuj dyspozytora, że podejrzewasz zatrucie alkoholem. Podaj:
wiek i płeć osoby,
jej stan (czy oddycha, czy jest przytomna),
ilość spożytego alkoholu (jeśli wiesz).
2. Sprawdź podstawowe funkcje życiowe
Oddychanie: przyłóż policzek do ust i nosa, obserwuj klatkę piersiową.
Tętno: sprawdź na szyi lub nadgarstku.
Jeśli brak oddechu – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO): 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy ratownicze.
3. Ułóż poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej
Jeśli osoba jest nieprzytomna, ale oddycha, ułóż ją na boku. Dzięki temu w razie wymiotów nie dojdzie do zachłyśnięcia.
4. Utrzymuj ciepło
Zatrucie alkoholem obniża temperaturę ciała. Okryj poszkodowanego kocem lub kurtką, unikaj jednak przegrzewania.
5. Nie rób tego!
❌ Nie podawaj kawy ani napojów energetycznych – nasilają odwodnienie.
❌ Nie prowokuj wymiotów – grozi to zachłyśnięciem.
❌ Nie zmuszaj do chodzenia lub prysznica – może dojść do utraty przytomności.
❌ Nie zostawiaj osoby samej, nawet „żeby się przespała”.
Zatrucie alkoholem metylowym – szczególne zagrożenie
Nie każde zatrucie alkoholem wynika z wypicia „za dużo”. W Polsce co roku odnotowuje się przypadki zatrucia metanolem – toksyczną substancją używaną np. w rozpuszczalnikach czy spirytusie technicznym. Wystarczy 10 ml metanolu, by doprowadzić do ślepoty, a 30–50 ml – do śmierci.
Objawy zatrucia metanolem:
silne bóle głowy i brzucha,
zaburzenia widzenia („śnieg przed oczami”, zamglenie),
szybkie pogorszenie świadomości,
drgawki i śpiączka.
➡️ Pierwsza pomoc: natychmiastowe wezwanie pogotowia, zapewnienie drożności dróg oddechowych, monitorowanie oddechu i tętna. Leczenie szpitalne wymaga podania etanolu lub fomepizolu, które blokują toksyczny metabolizm metanolu w wątrobie.
Co dzieje się w organizmie podczas zatrucia alkoholem
Etanol działa jak narkotyk depresyjny – spowalnia pracę mózgu, serca i płuc. Zwiększa też ryzyko odwodnienia, ponieważ działa moczopędnie i zaburza gospodarkę elektrolitową.
Zatrucie alkoholem może prowadzić do:
hipoglikemii (spadku poziomu cukru) – szczególnie niebezpiecznej u dzieci i diabetyków,
hipotermii – rozszerzenie naczyń powoduje utratę ciepła,
niewydolności oddechowej,
śpiączki alkoholowej,
zgonu w wyniku zatrzymania akcji serca.
Według danych z PubMed (2023), nawet 30–40% przypadków śmiertelnych zatruć alkoholem to sytuacje, w których ofiara była pozostawiona sama – najczęściej „żeby się przespać”.
Leczenie zatrucia alkoholem w szpitalu
W przypadku ciężkiego zatrucia lekarze stosują:
tlenoterapię – w celu stabilizacji oddechu,
płyny dożylne – aby przywrócić nawodnienie i równowagę elektrolitową,
glukozę i witaminę B1 (tiaminę) – zapobiegające uszkodzeniom mózgu,
dializę – w przypadku zatruć metanolem lub ciężkich zaburzeń metabolicznych.
Hospitalizacja jest konieczna, gdy poziom alkoholu przekracza 3‰, a pacjent ma zaburzenia świadomości lub oddychania.
Jak zapobiegać zatruciu alkoholowemu
Nie każdy przypadek da się przewidzieć, ale można znacząco zmniejszyć ryzyko.
Zasady odpowiedzialnego picia:
Jedz przed piciem – alkohol wchłania się wolniej po posiłku.
Pij wodę między drinkami.
Nie mieszaj różnych alkoholi ani alkoholu z lekami czy narkotykami.
Unikaj picia w samotności.
Znasz swoje granice – nie przekraczaj ich.
WHO przypomina, że najbezpieczniejsza ilość alkoholu to zero – każdy poziom spożycia niesie ryzyko uszkodzeń zdrowotnych, w tym chorób serca, wątroby czy nowotworów.
Nowe odkrycia: bakterie, które pomagają rzucić alkohol
Najnowsze badania opublikowane w sierpniu 2024 roku w czasopiśmie Frontiers in Microbiology wykazały, że probiotyki z grupy Lactobacillus mogą pomagać w ograniczeniu spożycia alkoholu i regeneracji wątroby u osób z alkoholowym zapaleniem tego narządu. Po sześciu miesiącach terapii bakterią Lactobacillus rhamnosus uczestnicy badań znacząco zmniejszyli ilość wypijanego alkoholu lub całkowicie zaprzestali picia.
To ważny sygnał, że mikrobiota jelitowa ma wpływ na zachowania uzależnieniowe, a dbałość o nią może być wsparciem w leczeniu alkoholizmu.
Podsumowanie
Zatrucie alkoholowe to stan, który może rozwinąć się błyskawicznie – i zakończyć tragicznie. Wiedza o objawach i zasadach pierwszej pomocy może być różnicą między życiem a śmiercią.
Zapamiętaj:
Nigdy nie zostawiaj nieprzytomnej osoby samej.
Nie próbuj „wytrzeźwić” jej kawą czy prysznicem.
Zawsze dzwoń po pomoc medyczną.
Każdy z nas może znaleźć się w sytuacji, gdy trzeba będzie zareagować. Czasem najprostszy gest – położenie kogoś w bezpiecznej pozycji i wezwanie karetki – może uratować ludzkie życie.