.png)
Choroby osób starszych 🧓 – najczęstsze problemy zdrowotne w podeszłym wieku
Starość nie musi oznaczać choroby
Starzenie się organizmu to naturalny proces biologiczny, który dotyczy każdego człowieka. Nie jest chorobą, lecz etapem życia, w którym ciało i umysł wymagają większej troski i uważności. Jak podkreśla Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), zdrowe starzenie to „utrzymywanie zdolności do dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego mimo upływu lat”.
W Polsce osoby po 60. roku życia stanowią już ponad 25% społeczeństwa, a według GUS do 2050 roku ich udział wzrośnie do 40%. Niestety, wraz z wiekiem rośnie także ryzyko chorób przewlekłych – szacuje się, że dwie trzecie seniorów zmaga się z co najmniej jednym schorzeniem przewlekłym (program PolSenior2, NFZ).
Dlaczego wraz z wiekiem rośnie ryzyko chorób?
Organizm w starszym wieku przypomina dobrze działającą maszynę, która jednak wymaga częstszych przeglądów. Z czasem dochodzi do spowolnienia metabolizmu, osłabienia układu odpornościowego i nerwowego, zmniejszenia masy mięśniowej i kostnej. Pogarsza się krążenie, wzrok, słuch i zdolność regeneracji tkanek.
To wszystko sprawia, że ciało staje się bardziej podatne na infekcje i choroby przewlekłe – szczególnie układu krążenia, ruchu, nerwowego i metabolicznego.
Choroby układu krążenia – cichy zabójca seniorów
Choroby serca i naczyń są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce i Europie. Obejmują m.in.:
nadciśnienie tętnicze – dotyczy ponad 75% osób powyżej 65. roku życia,
miażdżycę – prowadzącą do zwężenia tętnic i niedokrwienia narządów,
chorobę wieńcową, zawał serca i udar mózgu.
Nie bez powodu nadciśnienie bywa nazywane „cichym zabójcą”. Przez lata może nie dawać objawów, a tymczasem uszkadza naczynia, serce, mózg i nerki. Regularne pomiary ciśnienia i profil lipidowy (cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy) to podstawowa profilaktyka.
Jak zapobiegać:
➡ ograniczyć sól i tłuszcze zwierzęce,
➡ zwiększyć aktywność fizyczną,
➡ unikać stresu i palenia,
➡ regularnie kontrolować ciśnienie i poziom cholesterolu.
Choroby układu ruchu – osteoporoza i zwyrodnienia
Osłabienie kości i stawów to naturalna konsekwencja spadku kolagenu i wapnia.
Osteoporoza – choroba „cichych złamań”. W Polsce cierpi na nią ponad 2 mln osób, głównie kobiet po menopauzie.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (reumatyzm) – prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia ruchu.
Badaniem przesiewowym jest densytometria – powinna być wykonywana co 2 lata po 50. roku życia.
Ruch, dieta bogata w wapń, witaminę D i białko, a także unikanie upadków – to podstawowe zasady profilaktyki.
Choroby metaboliczne – cukrzyca typu 2 i otyłość
Cukrzyca typu 2 jest najczęściej diagnozowaną chorobą metaboliczną seniorów. Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczy 30–40% osób po 65. roku życia. Występuje w wyniku tzw. insulinooporności, czyli zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę.
Objawy: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, senność, utrata masy ciała, wolne gojenie ran.
Profilaktyka: zbilansowana dieta, redukcja masy ciała, codzienny ruch, regularne badania poziomu glukozy i hemoglobiny glikowanej (HbA1c).
Choroby neurologiczne – Alzheimer, Parkinson i demencja
Według danych WHO, na choroby otępienne cierpi dziś ponad 55 mln osób na świecie, a liczba ta podwoi się do 2050 roku.
W Polsce chorobę Alzheimera rozpoznaje się u ok. 500 tys. osób. Objawia się zaburzeniami pamięci, orientacji, mowy, a także zmianami osobowości. W chorobie Parkinsona dominują drżenia, sztywność mięśni i spowolnienie ruchów.
Wczesna diagnostyka (neurolog, badania neuropsychologiczne, rezonans MRI) i odpowiednia terapia mogą znacząco poprawić jakość życia chorego.
Nieocenione znaczenie ma wsparcie rodziny i rehabilitacja poznawcza – ćwiczenia pamięci, gry logiczne, muzyka i kontakt społeczny.
Choroby układu oddechowego, pokarmowego i immunologicznego
U seniorów często rozwija się:
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – następstwo wieloletniego palenia tytoniu,
zapalenie płuc – częsta przyczyna hospitalizacji,
choroby przewodu pokarmowego – zaparcia, nietolerancje pokarmowe, choroba wrzodowa,
osłabienie odporności – zwiększona podatność na infekcje, np. półpasiec, grypę czy COVID-19.
Szczepienia ochronne (grypa, pneumokoki, COVID-19, tężec) są skuteczną profilaktyką i zalecane przez NFZ wszystkim osobom po 60. roku życia.
Zaburzenia psychiczne i emocjonalne – depresja, samotność, bezsenność
Depresja u osób starszych często przebiega nietypowo. Zamiast smutku pojawiają się:
apatia,
zaburzenia snu,
spadek apetytu,
bóle mięśni i głowy.
Z danych NFZ wynika, że co trzeci polski senior doświadcza objawów depresji, ale tylko część z nich trafia do specjalisty. Wsparcie psychologa, terapia, aktywność społeczna i codzienny kontakt z bliskimi są równie ważne jak leki.
„Najskuteczniejszym lekarstwem dla seniora bywa rozmowa” – podkreśla dr n. med. Maria Brzegowy, geriatra.
Jak dbać o zdrowie w podeszłym wieku – profilaktyka i styl życia
Zdrowe starzenie to efekt codziennych nawyków. Oto najważniejsze filary profilaktyki:
🏃♀️ Aktywność fizyczna
Regularny ruch (spacery, nordic walking, gimnastyka, pływanie) poprawia krążenie, wzmacnia mięśnie i kości oraz wpływa pozytywnie na nastrój.
Już 30 minut ruchu dziennie zmniejsza ryzyko zgonu o 30% (badania WHO).
🥗 Zbilansowana dieta
Podstawą jest dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, ryby i oliwę. Warto ograniczyć sól, czerwone mięso, cukier i tłuszcze trans.
Nie można też zapominać o odpowiednim nawodnieniu – osoby starsze często nie odczuwają pragnienia.
🩺 Regularne badania profilaktyczne
Co najmniej raz w roku:
pomiar ciśnienia, masy ciała i BMI,
morfologia, glukoza, lipidogram,
EKG, badanie moczu,
kontrola wzroku, słuchu, gęstości kości (densytometria).
💬 Kontakty społeczne i wsparcie emocjonalne
Seniorzy, którzy utrzymują relacje z rodziną i przyjaciółmi, rzadziej chorują na depresję i demencję.
Aktywność w klubach seniora, Uniwersytetach Trzeciego Wieku czy wolontariacie znacząco wydłuża życie i poprawia jego jakość.
Podsumowanie – starość w zdrowiu jest możliwa
Choć nie da się zatrzymać czasu, można spowolnić jego skutki. Dbałość o siebie, ruch, dobre odżywianie, profilaktyka i czuła obecność bliskich sprawiają, że jesień życia może być pogodna i aktywna.
Jak mówi popularne przysłowie geriatryczne:
„Nie przestajemy się ruszać, bo się starzejemy – starzejemy się, bo przestajemy się ruszać.”