Soczewki z przyszłości – chińscy naukowcy nauczyli ludzkie oko widzieć w podczerwieni
.png)
Wyobraź sobie, że zakładasz soczewki kontaktowe i nagle zaczynasz widzieć to, czego inni nie mogą – migające światło w podczerwieni, ukryte sygnały, a może nawet ciepło bijące od ludzi i urządzeń. Brzmi jak supermoc z filmu science fiction? A jednak – to rzeczywistość. Chińscy naukowcy stworzyli soczewki kontaktowe, które pozwalają widzieć w podczerwieni. To przełom, który może zmienić sposób, w jaki patrzymy (dosłownie) na świat. Jak to działa? Zespół z University of Science and Technology of China opracował soczewki z nanocząstkami, które potrafią zamieniać fale podczerwone na światło widzialne dla ludzkiego oka. Co w tym najlepsze? Nie potrzebują żadnego zasilania. Działają pasywnie – jak miniaturowy tłumacz, który przekłada niewidzialne promieniowanie na kolory, które potrafimy dostrzec. W praktyce oznacza to, że po ich założeniu możesz widzieć sygnały w podczerwieni przypominające alfabet Morse’a, a w przyszłości może także dane przesyłane w systemach bezpieczeństwa, ratownictwie czy komunikacji szyfrowanej. Od laboratoriów do naszych oczu Pierwsze testy przeprowadzono na myszach – i to z powodzeniem. Zwierzęta wyposażone w te soczewki potrafiły odróżniać źródła światła w podczerwieni od ciemności, a nawet reagowały na nie zwężeniem źrenic. Kolejnym krokiem byli ludzie. Efekt? Zaskakujący. Uczestnicy testów mogli rozpoznać kierunek i rytm migających sygnałów w podczerwieni. Co więcej – gdy zamykali oczy, odbierali je jeszcze lepiej! Okazuje się, że bliska podczerwień łatwiej przenika przez powieki niż światło widzialne. Kolorowy świat niewidzialnych fal Twórcy nie zatrzymali się na jednej funkcji. Stworzyli też wersję soczewek, które „tłumaczą” różne długości fal na kolory. Fale 980 nm widzimy wtedy jako niebieskie, 808 nm jako zielone, a 1532 nm jako czerwone. W efekcie podczerwień staje się barwnym, pulsującym światem, do którego wcześniej nie mieliśmy dostępu. Po co komu taki „superwzrok”? Zastosowań jest mnóstwo. Od systemów bezpieczeństwa, przez ratownictwo nocne, aż po walczącą z fałszerstwami branżę finansową. Ale są też bardziej ludzkie pomysły. Profesor Tian Xue, autor wynalazku, sugeruje, że ta technologia może pomóc osobom z daltonizmem – czyli zaburzeniem widzenia barw. Wyobraź sobie, że ktoś, kto dotąd nie widział różnicy między czerwonym a zielonym, zakłada soczewki i nagle widzi pełną paletę kolorów. „Uczynić niewidzialne widzialnym” – tak właśnie naukowcy opisują swój cel. Krok od cyberpunkowej rzeczywistości Na razie soczewki potrafią wykrywać tylko promieniowanie emitowane przez diody IR, a obraz jest dość rozproszony. Dlatego badacze pracują nad ulepszoną wersją o większej rozdzielczości, inspirowaną technologią okularów AR. Jeśli się uda, być może niedługo zobaczymy świat podobny do tego z filmów – z danymi, sygnałami i wzorcami widocznymi gołym okiem. To, co dziś wydaje się gadżetem z przyszłości, jutro może trafić do naszego codziennego życia. Bo kiedy nauka łączy się z technologią ubieralną, granica między człowiekiem a maszyną staje się coraz cieńsza. I wygląda na to, że właśnie nauczyliśmy nasze oczy patrzeć dalej niż kiedykolwiek wcześniej.
Zdrowe odżywianie po 60-tce – praktyczny przewodnik
.png)
Z wiekiem nasz organizm zaczyna pracować wolniej, a zapotrzebowanie na energię spada. Ale choć seniorzy potrzebują mniej kalorii, ich potrzeby na składniki odżywcze wcale się nie zmniejszają — wręcz przeciwnie. To właśnie w starszym wieku odpowiednio zbilansowana dieta staje się jednym z kluczowych filarów zdrowia, sprawności i dobrego samopoczucia. Dlaczego dieta w starszym wieku jest tak ważna? Proces starzenia wiąże się ze zmianami w układzie pokarmowym, hormonalnym i metabolicznym. U osób po 60. roku życia obserwuje się m.in. spowolnienie trawienia, osłabienie apetytu, a także pogorszenie wchłaniania witamin (np. B12, D, żelaza czy wapnia). W efekcie nawet osoby jedzące „normalnie” mogą cierpieć na ukryte niedobory. Badania Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB oraz WHO wskazują, że ponad 30% seniorów w Europie cierpi na niedożywienie jakościowe – czyli dostarczają zbyt mało witamin, błonnika i białka w stosunku do potrzeb organizmu. Talerz zdrowego żywienia dla seniora Eksperci zalecają kierowanie się tzw. „Talerzem Zdrowego Żywienia”, opracowanym przez NIZP PZH-PIB. To prosta zasada, którą warto zapamiętać: 🥕 ½ talerza – warzywa i owoce (najlepiej świeże lub gotowane na parze), 🌾 ¼ talerza – produkty zbożowe, najlepiej pełnoziarniste, 🍗 ¼ talerza – źródła białka: drób, ryby, jaja, nabiał, nasiona roślin strączkowych. Dieta seniora powinna być lekka, ale pełna wartości odżywczych – dostarczać białka, witamin i minerałów, a jednocześnie nie obciążać układu trawiennego. Co powinno znaleźć się w codziennym menu seniora? 1. Warzywa i owoce – naturalna tarcza ochronna Stanowią źródło witamin (A, C, K, E), minerałów (potas, magnez) i błonnika. Pomagają w pracy jelit i wspierają odporność. Zaleca się spożywanie minimum 400–500 g dziennie, najlepiej w różnych kolorach – to znak, że zawierają różne przeciwutleniacze. Wskazówka: osoby z problemami z uzębieniem mogą korzystać z zup-kremów, musów i smoothie. 2. Produkty pełnoziarniste – energia i błonnik Pieczywo razowe, kasze (gryczana, jęczmienna), brązowy ryż i makaron pełnoziarnisty dostarczają węglowodanów złożonych i błonnika. Regenerują mikroflorę jelit i pomagają zapobiegać zaparciom – częstemu problemowi w starszym wieku 3. Białko – budulec siły i odporności Zapotrzebowanie na białko rośnie z wiekiem. Dzienna dawka powinna wynosić co najmniej 1,0–1,2 g na kilogram masy ciała (WHO, 2021). To właśnie białko pomaga zapobiegać sarkopenii, czyli utracie masy mięśniowej. Najlepsze źródła: ryby morskie (łosoś, makrela, śledź), drób, jaja, chudy nabiał, rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola). 4. Zdrowe tłuszcze – dla serca i mózgu Zastępują tłuszcze zwierzęce i wspierają układ sercowo-naczyniowy. Wybieraj: oliwę z oliwek, olej rzepakowy tłoczony na zimno, orzechy, pestki, awokado. Kwasy omega-3 zawarte w rybach morskich i siemieniu lnianym mają udowodniony wpływ na obniżenie cholesterolu i poprawę funkcji poznawczych. 5. Nabiał i wapń – mocne kości do późnej starości Z wiekiem spada wchłanianie wapnia, co zwiększa ryzyko osteoporozy. Seniorzy powinni spożywać minimum 3 porcje nabiału dziennie, np.: jogurt naturalny, kefir, chudy twaróg, mleko lub napoje roślinne wzbogacane wapniem. 6. Woda i nawodnienie – prosty, ale kluczowy element U osób starszych osłabia się uczucie pragnienia, co grozi odwodnieniem. Zaleca się wypijać 1,5–2 litry płynów dziennie – głównie wody, ziołowych herbat, lekkich naparów lub rozcieńczonych soków. Unikać należy mocnej kawy, herbaty i napojów gazowanych. Czego unikać w diecie seniora? Niektóre produkty mogą osłabiać organizm lub zwiększać ryzyko chorób przewlekłych. 🚫 Produkty wysokoprzetworzone – dania instant, konserwy, fast foody, gotowe sosy.🚫 Tłuszcze nasycone – smalec, masło w nadmiarze, tłuste mięsa.🚫 Sól – maksymalnie 5 g dziennie (1 łyżeczka). Nadmiar prowadzi do nadciśnienia i obrzęków.🚫 Cukier – sprzyja cukrzycy i chorobom serca.🚫 Alkohol – może wchodzić w interakcje z lekami i zaburzać metabolizm. Dieta a sprawność umysłowa i pamięć Coraz więcej badań potwierdza, że sposób odżywiania ma wpływ nie tylko na ciało, ale i na umysł. Dieta MIND, łącząca elementy śródziemnomorskiej i DASH, została stworzona właśnie po to, by chronić mózg przed starzeniem. W codziennym menu powinny znaleźć się: zielone warzywa liściaste, owoce jagodowe (borówki, maliny), orzechy, pełne ziarna, oliwa z oliwek i ryby. Regularne spożywanie tych produktów wiąże się z mniejszym ryzykiem choroby Alzheimera nawet o 35–50% (źródło: National Institute on Aging, 2022). Witamina D i słońce w kapsułce Po 65. roku życia skóra wytwarza nawet o 70% mniej witaminy D niż u osób młodszych. Niedobory sprzyjają osteoporozie, osłabieniu mięśni i obniżeniu nastroju.Zalecane dzienne dawki (wg PZH i WHO): 65–75 lat: 800–2000 IU/dobę, powyżej 75 lat: 2000–4000 IU/dobę. Suplementacja powinna być dobierana indywidualnie po konsultacji z lekarzem. Aktywność fizyczna – najlepszy dodatek do diety Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, 2020) zaleca seniorom co najmniej 150 minut umiarkowanego ruchu tygodniowo – może to być spacer, jazda na rowerze, gimnastyka lub joga. Ćwiczenia pomagają w utrzymaniu masy mięśniowej, poprawiają krążenie i wspierają metabolizm. Dieta lekkostrawna – kiedy warto ją stosować? W starszym wieku układ trawienny staje się wrażliwszy. Dieta lekkostrawna to dobra opcja przy: problemach z trawieniem, wrzodach, refluksie, wzdęciach, słabym uzębieniu. Unika się w niej smażenia, ostrych przypraw, tłustych sosów. Potrawy najlepiej gotować na parze, dusić lub piec w pergaminie. Taki sposób przygotowania ułatwia wchłanianie składników i poprawia komfort trawienia. Rola dietetyka klinicznego Dieta seniora powinna być indywidualnie dopasowana – zwłaszcza w przypadku chorób współistniejących (cukrzycy, nadciśnienia, chorób nerek, Alzheimera). Wizyta u dietetyka klinicznego pozwala dopasować jadłospis do stanu zdrowia i uniknąć błędów żywieniowych, które mogą utrudniać leczenie. Podsumowanie Dieta dla seniora nie musi być restrykcyjna ani monotonna. Kluczem jest różnorodność, umiar i regularność. W codziennym menu nie może zabraknąć warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych, chudego białka i zdrowych tłuszczów. Odpowiednie żywienie to nie tylko sposób na lepsze zdrowie – to inwestycja w długie, aktywne życie i dobrą formę umysłu. UWAGA ! Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.