.png)
Co robić, gdy podejrzewasz wstrząśnienie mózgu?
Wstrząśnienie mózgu to jeden z najczęstszych, a zarazem najbardziej bagatelizowanych urazów głowy. Często nie widać go gołym okiem, ale skutki mogą być poważne. Każde uderzenie w głowę – niezależnie od tego, czy wydarzyło się na boisku, rowerze, czy w domu – powinno być potraktowane poważnie. Jak więc rozpoznać wstrząśnienie mózgu, jak udzielić pierwszej pomocy i kiedy koniecznie wezwać lekarza?
Czym właściwie jest wstrząśnienie mózgu?
Wstrząśnienie mózgu (łac. commotio cerebri) to łagodna forma urazu mózgu, która powstaje w wyniku nagłego przyspieszenia lub zatrzymania głowy. Dochodzi wtedy do chwilowych zaburzeń pracy neuronów – komórek nerwowych, które odpowiadają za przekazywanie sygnałów w mózgu. Choć uszkodzenie jest zazwyczaj odwracalne, może prowadzić do zaburzeń równowagi, orientacji i świadomości.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wstrząśnienia mózgu stanowią ponad 70% wszystkich urazów czaszkowo-mózgowych. Najczęściej dotyczą dzieci, młodzieży i sportowców – czyli osób najbardziej aktywnych fizycznie.
Jak dochodzi do wstrząśnienia mózgu?
Przyczyną jest gwałtowne działanie sił obrotowych lub kątowych na czaszkę – w wyniku upadku, uderzenia, zderzenia z innym obiektem lub osoby. Może to być:
upadek z wysokości – np. z roweru, schodów, drabiny;
wypadek komunikacyjny – nawet przy zapiętych pasach;
uderzenie podczas sportu – w piłce nożnej, hokeju, koszykówce, boksie czy łyżwiarstwie;
nagły wstrząs lub potrząśnięcie głową, np. u niemowląt (tzw. zespół dziecka potrząsanego).
Badania opublikowane w The Lancet Neurology wskazują, że nawet lekkie urazy głowy, powtarzające się regularnie, mogą kumulować się i zwiększać ryzyko problemów poznawczych w przyszłości.
Objawy wstrząśnienia mózgu – nie zawsze oczywiste
Objawy mogą pojawić się natychmiast po urazie lub dopiero po kilku godzinach. Dlatego tak ważna jest obserwacja poszkodowanego.
Typowe objawy fizyczne:
ból głowy i uczucie ucisku w czaszce,
nudności i wymioty,
zawroty głowy, zaburzenia równowagi,
nadwrażliwość na światło i dźwięk,
zmęczenie, senność, problemy ze snem.
Objawy poznawcze i emocjonalne:
dezorientacja, „pustka” w głowie, spowolnione reakcje,
niepamięć dotycząca momentu urazu,
trudności z koncentracją i mową,
drażliwość, niepokój, napady złości, obniżony nastrój.
U dzieci mogą wystąpić dodatkowo: apatia, niechęć do zabawy, płaczliwość, brak apetytu czy nadmierna senność.
🔎 Ważne: Objawy mogą się nasilać w ciągu pierwszych 24–48 godzin po urazie – dlatego nawet jeśli stan wydaje się stabilny, należy zachować czujność.
Pierwsza pomoc przy podejrzeniu wstrząśnienia mózgu
1. Zadbaj o bezpieczeństwo miejsca zdarzenia
Upewnij się, że poszkodowanemu nie grozi dalsze niebezpieczeństwo – np. ruch uliczny, twarde powierzchnie, sprzęty sportowe.
2. Oceń przytomność i oddech
Jeśli osoba jest przytomna, utrzymuj z nią kontakt słowny i uspokajaj.
Jeśli straciła przytomność, ale oddycha – ułóż ją w pozycji bezpiecznej bocznej.
Jeśli nie oddycha – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) i natychmiast wezwij pogotowie.
3. Nie ruszaj głowy i szyi
Wstrząs mózgu może współwystępować z urazem kręgosłupa. Dlatego unikaj poruszania głową poszkodowanego – stabilizuj ją delikatnie, nie zmieniając pozycji ciała.
4. Monitoruj stan chorego
Przez pierwszą godzinę nie pozwalaj zasnąć – obserwuj, czy nie pojawiają się objawy pogorszenia, jak senność, dezorientacja, wymioty czy nierówne źrenice.
5. Zastosuj zimny okład
Jeśli występuje guz lub krwiak na głowie – przyłóż zimny kompres przez tkaninę na 10–15 minut, by zmniejszyć obrzęk.
6. Wezwij pomoc medyczną
Zadzwoń po pogotowie (numer 112/999), jeśli:
poszkodowany stracił przytomność, nawet na chwilę,
występują powtarzające się wymioty,
objawy nasilają się (ból głowy, senność, dezorientacja),
pojawia się wyciek płynu lub krwi z nosa czy ucha,
jedna źrenica jest większa od drugiej,
doszło do drgawek lub utraty pamięci.
🧠 Lepiej wezwać lekarza bez potrzeby niż przeoczyć objawy poważnego urazu mózgu.
Diagnoza i leczenie – co dzieje się w szpitalu?
Nie istnieje jedno badanie, które potrafi jednoznacznie potwierdzić wstrząśnienie mózgu. Lekarz przeprowadza badanie neurologiczne, a w razie potrzeby zleca tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI), aby wykluczyć krwawienie wewnątrzczaszkowe.
Leczenie polega głównie na:
odpoczynku fizycznym i umysłowym (tzw. brain rest),
unikaniu ekranów, hałasu, nauki i pracy przez 48–72 godziny,
łagodzeniu bólu paracetamolem (unika się NLPZ, np. ibuprofenu – ze względu na ryzyko krwawienia),
stopniowym powrocie do codziennej aktywności – najpierw lekkie spacery, potem praca umysłowa, na końcu sport.
Według badań opublikowanych w Journal of Head Trauma Rehabilitation, większość pacjentów wraca do pełnej sprawności w ciągu 2–4 tygodni. U części jednak objawy mogą utrzymywać się dłużej – tzw. zespół powstrząśnieniowy.
Wstrząśnienie mózgu u dzieci i niemowląt
Dzieci są szczególnie narażone na urazy głowy – podczas zabaw, jazdy na rowerze czy sportów szkolnych.
Na co zwrócić uwagę u dziecka:
senność lub problemy z wybudzeniem,
kilkukrotne wymioty,
drażliwość, płacz bez powodu,
zaburzenia równowagi,
utrata apetytu,
utrata pamięci zdarzenia.
W przypadku niemowląt niepokojące są: zmiany rytmu snu, brak reakcji na bodźce, wyraźna apatia lub przeciwnie – nadmierny płacz.
👶 W każdym przypadku podejrzenia wstrząśnienia u dziecka – konieczna jest konsultacja lekarska. Dzieci potrzebują zwykle dłuższego okresu rekonwalescencji niż dorośli (ok. 3 miesiące).
Powikłania i długotrwałe skutki
Choć wstrząśnienie mózgu jest uznawane za uraz łagodny, jego konsekwencje mogą być odczuwalne jeszcze przez wiele tygodni.
Najczęstsze powikłania to:
przewlekłe bóle głowy,
zaburzenia snu i koncentracji,
problemy z pamięcią,
wahania nastroju, depresja, lęk,
uczucie „mgły mózgowej”.
Tzw. zespół powstrząśnieniowy (post-concussion syndrome) może utrzymywać się nawet kilka miesięcy, szczególnie po kolejnych urazach głowy. Dlatego sportowcy i osoby aktywne powinny przestrzegać zasady: „Kiedy masz wątpliwości – odpuść”.
Jak zapobiegać wstrząśnieniu mózgu?
Profilaktyka to najlepsza forma leczenia. Oto kilka zasad, które zmniejszą ryzyko urazu:
Noś kask podczas jazdy na rowerze, hulajnodze, nartach czy łyżwach.
Zapnij pasy w samochodzie i przewoź dzieci w odpowiednich fotelikach.
Dbaj o bezpieczeństwo w domu – antypoślizgowe dywaniki, oświetlenie schodów, brak luźnych kabli.
Ucz dzieci zasad bezpiecznej zabawy – bez skakania z wysokości czy przepychanek.
Nie lekceważ wcześniejszych urazów – każdy kolejny wstrząs zwiększa ryzyko trwałych zmian w mózgu.
Badania amerykańskiego CDC pokazują, że noszenie kasku może zmniejszyć ryzyko poważnego urazu głowy aż o 85%.
Podsumowanie – lepiej zapobiegać niż żałować
Wstrząśnienie mózgu to uraz, który często wygląda niegroźnie, ale jego skutki mogą być poważne. Wystarczy chwila nieuwagi, by doprowadzić do stanu wymagającego interwencji lekarza. Wiedza o tym, jak rozpoznać objawy i udzielić pierwszej pomocy, może uratować zdrowie, a nawet życie.
W przypadku urazu głowy – zawsze obserwuj, nigdy nie bagatelizuj.