Co robić, gdy podejrzewasz wstrząśnienie mózgu?
.png)
Wstrząśnienie mózgu to jeden z najczęstszych, a zarazem najbardziej bagatelizowanych urazów głowy. Często nie widać go gołym okiem, ale skutki mogą być poważne. Każde uderzenie w głowę – niezależnie od tego, czy wydarzyło się na boisku, rowerze, czy w domu – powinno być potraktowane poważnie. Jak więc rozpoznać wstrząśnienie mózgu, jak udzielić pierwszej pomocy i kiedy koniecznie wezwać lekarza? Czym właściwie jest wstrząśnienie mózgu? Wstrząśnienie mózgu (łac. commotio cerebri) to łagodna forma urazu mózgu, która powstaje w wyniku nagłego przyspieszenia lub zatrzymania głowy. Dochodzi wtedy do chwilowych zaburzeń pracy neuronów – komórek nerwowych, które odpowiadają za przekazywanie sygnałów w mózgu. Choć uszkodzenie jest zazwyczaj odwracalne, może prowadzić do zaburzeń równowagi, orientacji i świadomości. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wstrząśnienia mózgu stanowią ponad 70% wszystkich urazów czaszkowo-mózgowych. Najczęściej dotyczą dzieci, młodzieży i sportowców – czyli osób najbardziej aktywnych fizycznie. Jak dochodzi do wstrząśnienia mózgu? Przyczyną jest gwałtowne działanie sił obrotowych lub kątowych na czaszkę – w wyniku upadku, uderzenia, zderzenia z innym obiektem lub osoby. Może to być: upadek z wysokości – np. z roweru, schodów, drabiny; wypadek komunikacyjny – nawet przy zapiętych pasach; uderzenie podczas sportu – w piłce nożnej, hokeju, koszykówce, boksie czy łyżwiarstwie; nagły wstrząs lub potrząśnięcie głową, np. u niemowląt (tzw. zespół dziecka potrząsanego). Badania opublikowane w The Lancet Neurology wskazują, że nawet lekkie urazy głowy, powtarzające się regularnie, mogą kumulować się i zwiększać ryzyko problemów poznawczych w przyszłości. Objawy wstrząśnienia mózgu – nie zawsze oczywiste Objawy mogą pojawić się natychmiast po urazie lub dopiero po kilku godzinach. Dlatego tak ważna jest obserwacja poszkodowanego. Typowe objawy fizyczne: ból głowy i uczucie ucisku w czaszce, nudności i wymioty, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nadwrażliwość na światło i dźwięk, zmęczenie, senność, problemy ze snem. Objawy poznawcze i emocjonalne: dezorientacja, „pustka” w głowie, spowolnione reakcje, niepamięć dotycząca momentu urazu, trudności z koncentracją i mową, drażliwość, niepokój, napady złości, obniżony nastrój. U dzieci mogą wystąpić dodatkowo: apatia, niechęć do zabawy, płaczliwość, brak apetytu czy nadmierna senność. 🔎 Ważne: Objawy mogą się nasilać w ciągu pierwszych 24–48 godzin po urazie – dlatego nawet jeśli stan wydaje się stabilny, należy zachować czujność. Pierwsza pomoc przy podejrzeniu wstrząśnienia mózgu 1. Zadbaj o bezpieczeństwo miejsca zdarzenia Upewnij się, że poszkodowanemu nie grozi dalsze niebezpieczeństwo – np. ruch uliczny, twarde powierzchnie, sprzęty sportowe. 2. Oceń przytomność i oddech Jeśli osoba jest przytomna, utrzymuj z nią kontakt słowny i uspokajaj. Jeśli straciła przytomność, ale oddycha – ułóż ją w pozycji bezpiecznej bocznej. Jeśli nie oddycha – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) i natychmiast wezwij pogotowie. 3. Nie ruszaj głowy i szyi Wstrząs mózgu może współwystępować z urazem kręgosłupa. Dlatego unikaj poruszania głową poszkodowanego – stabilizuj ją delikatnie, nie zmieniając pozycji ciała. 4. Monitoruj stan chorego Przez pierwszą godzinę nie pozwalaj zasnąć – obserwuj, czy nie pojawiają się objawy pogorszenia, jak senność, dezorientacja, wymioty czy nierówne źrenice. 5. Zastosuj zimny okład Jeśli występuje guz lub krwiak na głowie – przyłóż zimny kompres przez tkaninę na 10–15 minut, by zmniejszyć obrzęk. 6. Wezwij pomoc medyczną Zadzwoń po pogotowie (numer 112/999), jeśli: poszkodowany stracił przytomność, nawet na chwilę, występują powtarzające się wymioty, objawy nasilają się (ból głowy, senność, dezorientacja), pojawia się wyciek płynu lub krwi z nosa czy ucha, jedna źrenica jest większa od drugiej, doszło do drgawek lub utraty pamięci. 🧠 Lepiej wezwać lekarza bez potrzeby niż przeoczyć objawy poważnego urazu mózgu. Diagnoza i leczenie – co dzieje się w szpitalu? Nie istnieje jedno badanie, które potrafi jednoznacznie potwierdzić wstrząśnienie mózgu. Lekarz przeprowadza badanie neurologiczne, a w razie potrzeby zleca tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI), aby wykluczyć krwawienie wewnątrzczaszkowe. Leczenie polega głównie na: odpoczynku fizycznym i umysłowym (tzw. brain rest), unikaniu ekranów, hałasu, nauki i pracy przez 48–72 godziny, łagodzeniu bólu paracetamolem (unika się NLPZ, np. ibuprofenu – ze względu na ryzyko krwawienia), stopniowym powrocie do codziennej aktywności – najpierw lekkie spacery, potem praca umysłowa, na końcu sport. Według badań opublikowanych w Journal of Head Trauma Rehabilitation, większość pacjentów wraca do pełnej sprawności w ciągu 2–4 tygodni. U części jednak objawy mogą utrzymywać się dłużej – tzw. zespół powstrząśnieniowy. Wstrząśnienie mózgu u dzieci i niemowląt Dzieci są szczególnie narażone na urazy głowy – podczas zabaw, jazdy na rowerze czy sportów szkolnych. Na co zwrócić uwagę u dziecka: senność lub problemy z wybudzeniem, kilkukrotne wymioty, drażliwość, płacz bez powodu, zaburzenia równowagi, utrata apetytu, utrata pamięci zdarzenia. W przypadku niemowląt niepokojące są: zmiany rytmu snu, brak reakcji na bodźce, wyraźna apatia lub przeciwnie – nadmierny płacz. 👶 W każdym przypadku podejrzenia wstrząśnienia u dziecka – konieczna jest konsultacja lekarska. Dzieci potrzebują zwykle dłuższego okresu rekonwalescencji niż dorośli (ok. 3 miesiące). Powikłania i długotrwałe skutki Choć wstrząśnienie mózgu jest uznawane za uraz łagodny, jego konsekwencje mogą być odczuwalne jeszcze przez wiele tygodni. Najczęstsze powikłania to: przewlekłe bóle głowy, zaburzenia snu i koncentracji, problemy z pamięcią, wahania nastroju, depresja, lęk, uczucie „mgły mózgowej”. Tzw. zespół powstrząśnieniowy (post-concussion syndrome) może utrzymywać się nawet kilka miesięcy, szczególnie po kolejnych urazach głowy. Dlatego sportowcy i osoby aktywne powinny przestrzegać zasady: „Kiedy masz wątpliwości – odpuść”. Jak zapobiegać wstrząśnieniu mózgu? Profilaktyka to najlepsza forma leczenia. Oto kilka zasad, które zmniejszą ryzyko urazu: Noś kask podczas jazdy na rowerze, hulajnodze, nartach czy łyżwach. Zapnij pasy w samochodzie i przewoź dzieci w odpowiednich fotelikach. Dbaj o bezpieczeństwo w domu – antypoślizgowe dywaniki, oświetlenie schodów, brak luźnych kabli. Ucz dzieci zasad bezpiecznej zabawy – bez skakania z wysokości czy przepychanek. Nie lekceważ wcześniejszych urazów – każdy kolejny wstrząs zwiększa ryzyko trwałych zmian w mózgu. Badania amerykańskiego CDC pokazują, że noszenie kasku może zmniejszyć ryzyko poważnego urazu głowy aż o 85%. Podsumowanie – lepiej zapobiegać niż żałować Wstrząśnienie mózgu to uraz, który często wygląda niegroźnie, ale jego skutki mogą być poważne. Wystarczy chwila nieuwagi, by doprowadzić do stanu wymagającego interwencji lekarza. Wiedza o tym, jak rozpoznać objawy i udzielić pierwszej pomocy, może uratować zdrowie, a nawet życie. W przypadku urazu głowy – zawsze obserwuj, nigdy nie bagatelizuj.